شعر ومتن کردی و فارسی
zarıya dêlêm zarıya dêlêm dêmaşa lê bar derya nemına gol sosêna dêçına sebro gerar dêstına tuyı nergıza dor raza
ادامه مطلب ..............بروید..................
ادامه مطلب ... پنج شنبه 14 ارديبهشت 1391برچسب:, :: 22:11 :: نويسنده : hevydar یکه تاز احساس ترانه ها ساده وآسان برمن میتازی محصور احساست میگردم آسمان احساس را از من میخواهی؟ عزیز پاکی لحظه ها یکه تاز عرصه ها میگردی لحظه لحظه میخندی خنده را به چشم من میبینی؟ آرامش لحظه ها میگردی نگران لحظه ها میشوی! دانی از من چه میخواهی؟ وسعت رویاهایم را سخاوت شعرهایم را... ترنم شروع لحظه هایم! ترانه خوان طلوع لحظه هایم! در تو گم میشوم آهنگ و شور میگردم میگردم،فقط بهر تو میگردم.
پنج شنبه 14 ارديبهشت 1391برچسب:, :: 21:30 :: نويسنده : hevydar ججوخان سردار ملی کُرمانج
(منطقه کُرمانج، شمال شرق ایران) Cecoxan Serdarê milî yê Kurmanc (Menteqa Kurmanj, Bakûra rojhilat ya Îranê) Ênqilaba meşrûte rûydaneke dimokrasîxwazî ya heqdarî li tarîxa nû ya Îranê ye ku natemam ma. Qîyama meşrûte ya Îranê komek ji rûydan, kar û hewldan in ku li zemana Mozefer-al-dîn Şah yê Qacar û paşê jî li zemana Mohemed Elî Şah yê Qacar sa guherandina hikometa îstibdadî bi hikometeke qanûnmed bi rê ket, ku parlimant û yêkim qanûna bingehîn (make qanûn) ya Îranê da çêkirinê. انقلاب مشروطيت يک رويداد ناتمام دمکراسی خواهی حق محور در تاريخ معاصر ايران است. قیام مشروطهء ایران مجموعه کوششها و رویدادهائی است که در دوره مظفرالدین شاه قاجار و سپس در دوره محمدعلی شاه قاجار برای تبدیل حکومت استبدادی به حکومت مشروطهء قانونمند رخ داد و منجر به تشکیل مجلس شورای ملی و تصویب اولین قانون اساسی ایران شد. Li hikometa Mozefer-ol-dîn Şah piranîya xelkê narazî bûn û dest ji kêr kişandin û li nav şehran û menteqên cûr bi cûr yên Îranê derketin û narazî bûna xwe nîşan dan. Paşê Mozefer-ol-dîn Şah fermana qanûna meşrûtê êmza kir. Fermana qanûna meşrûte der esil fermana çê kirina Meclîsa şowra ya milî (netewî) ye ku Mozefer-ol-dîn Şah li Oktobira 1906,an da li cewaba narazîyên hereketa meşrûtê ya Îranê êmza kir, û ji rêya wê da beşdar bûna xelkê li hikometê qebûl kir û haka hikûmeta meşrûte ya qanûnî li Îranê ava bû. Xelkê sa derketin û belav bûna fermana qanûna meşrûtê şahî û bezim bi rê xistin. Yekim meclîsa Îranê li Tehranê çê bû (Oktobir 1906). Nemayende û nûneran dest bi çê kirina qanûna bingehîn kirin û va qanûna jî li royên dawî ya jîyana Mozefer-ol-dîn Şah gihêşte êmza wî. حکومت مظفرالدین شاه با اعتراض مردم و گسترش ناآرامی ها در شهرها و مناطق مختلف ایران روبرو شد. بالاخره مظفرالدین شاه فرمان مشروطیت را امضا کرد. فرمان مشروطیت در اصل فرمان تشکیل مجلس شورای ملی است که مظفرالدین شاه قاجار در 13 مرداد 1285 خورشیدی (اکتبر 1906) در پاسخ به متحصنین در ن امضا کرد و از طریق آن با مشارکت مردم در امر حکومت موافقت کرد و اینچنین حکومت مشروطه برای اولین بار در ایران تأسیس شد. مردم صدور فرمان مشروطیت را جشن گرفتند. اولین مجلس ایران (اکتبر 1906) در تهران گشایش یافت. نمایندگان به تدوین قانون اساسی پرداختند و در آخرین روزهای زندگی مظفرالدین شاه این قانون نیز به امضای او رسید. Ji dû mirina Mozefer-ol-dîn Şah (berfenbara sala 1285,an ya Rojî) da Mohemed Elî Mîrza bû Şah, û ji destpêkê da li dijî meşrûte û meclîsê sekinî. Wî li merasima tac danîna xwe nemayendên meclîsê dewet nekirin. Qanûna bingehîn (make qanûn / qanûn esasî) jî êmza nekir. Urisan Şahê teze (nû) li dijî meclîsê û meşrûte roj bi roj pirtir teqwîyet kirin û alîkarî danê. Dijber bûna Şah li hember meşrûte û meşrûtexwezan dîsa bû sebeba narazî kirina xelkê. پس از مرگ مظفرالدین شاه (دی ماه 1285 خورشیدی)، ولیعهد او محمدعلی میرزا، شاه شد و از همان ابتدا به مخالفت با مشروطه و مجلس پرداخت. او در مراسم تاجگذاری خود نمایندگان مجلس را دعوت نکرد. از امضای قانون اساسی سر باز زد. روسها شاه تازه را در دشمنی با مجلس و مشروطه، روز به روز بیشتر تقویت نمودند. مخالفت شاه با مشروطه و مشروطه خواهان مجددأ سبب اعتراضات مردم شد. Kovara heftenameyî ya Sûrisrafîl ku li wê çaxê çap dibû, rolekî mohim li hewildana xelkê rû li azadîxwestin û li dijî Şah û Axondên (şîxên) ku li alîyê wî bûn mîna Şîx Fezilulah Nûrî yê osûlgera ku li dijî Meştûteh bû, hebû. Mohemed Elî Şah û mistavêtên (mostebidên) din bi Şîx Fezilulah Nûrî va hinek li dijî Parlimantê (Meclîs) li dorê Meclîsê komkirin û êrîş ser Nemayendên Meclîs û parêzvanên Meclîsê kirin. Ji dû avêtina bombekê rû li erabeya Şah ku bi destên hevrêyên Heyder-xan Emûoxlu va bû, Ew bi cidî li dijî Meclîsê sekinî û çû Baxê-Şah û qereqûla leşkerî ya Qezaq li dijî Meclîsê amade kir. Serheng Lîyaxof yê Oris ku Serleşkerê (Serdar / Fermande) qereqûla Qezaq bû êrîşa xwe ya li ser Meclîsê destpê kir. Lîyaxof bi qoşûna xwe va Meclîs dorpêç kirin û Debistana Sipehsalar jî topbaran kirin (23 June 1908). Hinek ji parêzgerên Meclîsê li vê êrîşa hatin koştin (jîyana xwe ji dest dan). Mohemed Elî Şah, mesûlîyeta hikûmeta nizamî (çekdarî) da Lîyaxof û kete dû teqîbkirina Nemayendên Meclîsê û azadîxwezan û ew binçav kirin. Hinek ji meşrûtexwezan xwe veşartin û hinek jî çûn derevayî Îranê. نشریه هفتگی صوراسرافیل که در این دوران منتشر می شد، نقش مهمی در تشویق مردم به آزادیخواهی و مقابله با شاه و ملایان طرفدارش و در راس آنها شیخ فضل الله نوری اصول گرا که ضد مشروطه بود، داشت. محمدعلی شاه و دیگر مستبدان با همراهی شیخ فضل الله نوری عده ای را علیه مجلس در اطراف آن جمع کردند و به درگیری با نمایندگان و مدافعان مجلس پرداختند. بعد از انداختن بمبی توسط یاران حیدرخان عمواوغلی به کالسکه حامل محمدعلی شاه، او به مقابله جدی با مجلس پرداخت و به باغشاه رفت و بریگاد قزاق را برای مقابله با مجلس آماده کرد. کلنل لیاخوف روسی فرمانده بریگاد قزاق حمله به مجلس را آغاز کرد. لیاخوف با نیروهایش مجلس را محاصره کردند و ساختمان مجلس و مدرسه سپهسالار را (23 ژوئن 1908) به توپ بستند. عده زیادی از مدافعان مجلس در این حمله کشته شدند. محمدعلی شاه، لیاخوف را به حکومت نظامی منصوب کرد و به تعقیب نمایندگان و دیگر آزادیخواهان پرداخت. بسیاری از مشروطه خواهان مخفی شدند و برخی به خارج از ایران رفتند. Li şehr û menteqên cûr bi cûr yên Îranê şûriş bi rêketin. Xelkê Tebrîzê ji dûy bihîstina xeberên Têhranê sa alîkarîya meşrûte li dijî Mohemed Elî şah serhildan çêkirin. Şah qoşûn û hêzên doletî sa tepserkirina (serkûb) xelkê şandine Azerbaycanê. Serdarên milî yên Tirkên Azerbaycanê (Setarxan – Baqirxan) û Heyderxan Emûoxlu tevgera xelkî Azerbaycanê û hêzên çekdarî sazkirin ta li miqablî qoşûna doletî bisekinin. در شهرها و مناطق مختلف ایران شورشهائی برخاست. مردم تبریز با شنیدن خبرهای تهران به هواداری از مشروطه و مخالفت با محمدعلی شاه برخاستند. شاه نیروهای دولتی را برای سرکوب مردم به آذربایجان فرستاد. سرداران ملی ترک آذربایجان (ستارخان، باقرخان) و حیدرخان عمواوغلی به بسیج مردم آذربایجان و سازماندهی نیروی مسلح (مجاهدین مشروطه) برای مقابله با نیروهای دولتی دست زدند. Li menteqên Loristan û Êsfihanê jî îtiraz û gazîyên xelkê bû sebeba rêzkirin û sazkirina hin kesan û bi tevlêbûna Bextîyariyan kar gir bû. Semsam-ol-Seltene êlxanê Bextîyarî bi qoşûnek çekdar va gihêştine Êsfihanê. Birê wî yê serdarê netewa Loristanê Cenabî Alîqolîxan Serdar Ased jî ji Ewropa hat Êsfihanê. Li Kurdistanê jî cemaet bi rêberîya Yarmohemedxanê Kirmanşanî qîyam kirin. در مناطق لرستان و اصفهان نیز اعتراضات به بست نشینی عده ای انجامید و با پیوستن بختیاریها کار بالا گرفت. صمصام السلطنه ایلخان بختیاری با نیروی مسلح زیادی به اصفهان وارد شد. برادر او سردار ملی لرستان علیقلی خان سردار اسعد نیز از اروپا به اصفهان آمد. در کردستان نیز مردم به رهبری سردار یارمحمدخان کرمانشاهی به پا خاستند. Li menteqa Gîlanê qoşûnin bi fermandehîya Sepehdar Azem ji alîyê Bakûr û qoşûnên Bextîyarî jî bi fermadehîya Alîqolîxanê Serdar Ased ji alîyê Başûr da hatin Tehranê û hêzên Bakûr û Başûr li nîzikî Tehranê gihêştin hev. Li Tehranê jî dîsa xebat û talaş pir bûn. Li vê wexta hêzên orisan, ku ji alîyê Anzelî hatibûn, gihêştibûne Qezwînê û hêzên înqilabî yên meşrûte ji pey ra ditirsandin û tehdît dikirin. در منطقهء گیلان نیروهایی به فرماندهی سپهدار اعظم از شمال و نیروهای بختیاری به فرماندهی علیقلی خان سردار اسعد از جنوب به سمت تهران آمدند و اردوی شمال و جنوب در نزدیکی تهران به هم پیوستند. در تهران هم دوباره کوششها بالا گرفت. در این موقع نیروهای روس، که از انزلی وارد شده بودند، به قزوین رسیده بود و اردوی انقلابی مشروطه را از پشت سر تهدید میکرد. Li xorasanê jî hinek serbaz yên Orisan bi sîlah û tifangên xwe va mexer girtin. Tebîeten gihêştina serbazên Orisan sa piştîvanî kirin ji kesên ku li dijî meşrûtexwaz û hikûmeta meşrûte bûne ye. Nimûne ji meşrûtexwazên Bakûra xorasanê jî Serdar Cecoxanê Kurmanj û hevalên wî va bûn. در خراسان نیز عدهای سالدات /سلات (سرباز و نظامی های روسیSoldat - ) با تجهيز كامل مستقر شدند. طبيعی است ورود سربازان روس به منظور پشتيباني از كساني بود كه با مشروطهخواهان و حكومت مشروطه سر مخالفت داشتند. از جملهء مشروطه خواهان شمال خراسان سردار ججوخان کرمانج و یارانش بودند. Kesek bi navî Yûsif Heratî li şehrî Meşhedê bi aşkarî hengê dijberî li hember meşrûte saz kir û bi teşwîq û tîzkirina bêganan, komek ji loqender û serkêş û qulteşeng (fêlbaz / sextekar) li dora xwe berhev kirin û bi aşûb û fitnegerîyê şehr ji aramîyê derxist û li dijî meşrûtexwazan kar dikir. Roya şemîyê deh,im Ferwerdîn, sala 1290,î ya rojî ji alîyê konsûlxana Orisîyet gotinek belav bû, ku eger xelk da du saet mayî rofirîn ji bargeh û herema Îmam Reza dernekevin û kasibkarên bazarê jî danegerin ser karên xwe ê mecbûr bin ku bi alîkarîya hêzên çekdarî û mermîyên topan xelkê veqetînin. Tiştek ret nebû ku serbazên çekdar / tifangdar yên Orisan li pêşîya meçît / mizgeft Came û karwansera Bank ketine qorê û ji alîyê din da jî loqender û aşûbger li ser meçîtê û guldestan bi tifangên xwe va berhev bûn. Serbazên Orisan û topçîyên wan jî ji çend niqtan da amadeyî gulekirinê bûn. Wexta qerarê teva bû û bi carekê ra ji çend alîyan dengên teqîna topan bilind bû û mermîyên sûr ber bi gomêz û bargeha Îamamî heşt,im hatine avêtin. Hink yên bi tifang û topên sivik pêş va çûn û herem û zerîhên îmam reza gulebaran kirin. Mohemed Teqî Bihar (Melik-ol-şoerayê Bihar) bi minasibeta vê buyer / hadisa şiîrên bi navî “ Topa Orisan “ çêkirine ku li dîwana şiîrên wî hatîye nivîsîn. فردی بنام يوسف هراتی در شهر مشهد علنأ آهنگ مخالفت با مشروطه ساز كرد و به تحريك بيگانگان، جمعي از اراذل و اوباش و اشرار را به دور خويش جمع كرد و با آشوبگری آرامش شهر را بر هم زد و برضد مشروطهطلبان تبليغ ميكرد. روز شبنه دهم فروردين 1290 خورشیدی اعلاميهای از طرف كنسولگری روس صادر شد، كه اگر مردم تا دو ساعت به غروب مانده از صحن و حرم خارج نشوند و كسبه بازار به سر كارهای خود برنگردند ناگزير به كمك قوای مسلح و گلولههای توپ مردم را متفرق خواهند ساخت. چيزی نگذشت كه سربازان مسلح روسی جلو مسجد جامع و كاروانسراي بانك صفآرايی كردند و از آن طرف هم اشرار و آشوبطلبان روی پشتبام مسجد و بالای گلدستهها با تفنگ جمع شدند. سربازان روس و توپچی های آنان نيز از چند نقطه آماده شليك شدند. ضربالاجل به پايان رسيد و به يكباره از چند جانب صدای غرش توپها بلند شد و گلولههای آتشين به طرف گنبد مطهر و صحن امام هشتم (ع) پرتاب گرديد. عدهای با مسلسل و توپهای سبك پيشروی كردند و حرم مطهر و ضريح حضرت را به گلوله بستند. محمد تقی بهار (ملكالشعرای بهار) به مناسبت اين واقعه اشعاری تحت عنوان «توپ روس» سروده كه در ديوان او آمده است. Li menteqa Kurmancên Bakura Xorasanê jî xelk bi rêberîya Cecoxan sa parastin ji xwestên heqanî yên meşrûteh serhildan çêkirin. Cecoxan serdarê milî yê kurmanc (Bakûra rojhilat ya Îranê) li ciwanîya xwe bavê xwe ji dest da (bav rehmetî bû). Li zemana înqilaba meşrûte li sala 1906,an ya zayînî / mîladî hikûmeta adî û mihelî ya kurmanc mesûlîyeta tarîxî /dîrokî ya bavê wî dane wî, bi vê rêya ew bi resmî bû hikumranê / serokê menteqa kurmanc bi merkezîyeta Miyankûh. Li wê wextê Orisîyet û Êngilîs li ser tesmîmgirtin /biryargirtin yên Îranê tesîrdar bûn. Cecoxan ji dû demekê da talaş kir ku merkezîyeta hikûmeta mihelî ya kurmanc biguherîne şehrî Qoçanê (ku merkeza tarîxî ya hikûmetên mihelîye kurmanj ji sala 1610,î zayîvî pê va bû) daku resmen hikûmeta îyaletî – welayetî ya meşrûte li menteqa kurmanj élanbike, û bi vê rêya hêzên milî û qomî li dijî Orisan ku menteqa kurmanj dagîrkiribûn / îşqalkiribûn, kom bike daku wan mecbûr bi terk kirina Îranê bike. در منطقهء کرمانج شمال خراسان نیز مردم به رهبری ججوخان در راستای دفاع از خواسته های بحق مشروطه به پا خواستند. ججوخان سردار ملی کرمانج (شمال شرق ایران) در نوجوانی پدرش را از دست داد. در هنگام انقلاب مشروطیت در سال 1906 میلادی حکومت سنتی و محلی کرمانج مقام سنتی پدرش را به او تفویض نمود، بدینسان او رسمأ به حکمرانی منطقه کرمانج به مرکزیت میانکوه منصوب شد. در آن زمان روسیه و انگلیس کاملأ بر تصمیم گیریهای ایران اثرگذار بودند. ججوخان پس از مدتی در صدد انتقال مرکزیت حکومت محلی کرمانج به شهر قوچان (مرکز تاریخی حکومت محلی کرمانج از سال 1610 میلادی به بعد) برآمد تا رسمأ حکومت ایالتی- ولایتی مشروطه منطقه کرمانج را اعلام، و بدینسان نیروهای ملی و قومی را علیه روسها که منطقه کرمانج را اشغال کرده بودند، بسیج نموده تا آنان را مجبور به ترک ایران کند. Ji dû bombaran kirina herema Îmam reza, Orisên Tizarî ku serdarê milî yê kurmanj însanek qewî û bêtirs û li dijî hedefên êrêşa xwe didîtin li rêya girtina wî derketin. Cecoxan bi hemkarîya sitûn pêncim (alîkarên Mohemed Alî Şah ku dijberê dimokrasî ya meşrûteh bûn) carekê hate girtin lê çinku ew serdarekî pir ostakar û qewî bû bi zîrekî û hoşmendî û çelengî ji bendîxana Orisan revî. پس از بمباران حرم امام رضا (ع)، روسهای تزاری که سردار ملی کرمانج را فردی با صلابت، پرقدرت و مخالف اهداف و امیال تجاوزکارانه خویش می دیدند در صدد دستگیری او برآمدند. ججوخان با همکاری ستون پنجم (طرفداران محمدعلی شاه که مخالف دمکراسی مشروطه بودند) یکبار دستگیر شد اما بواسطه اینکه او سرداری بسیار حرفه ای و چیره دست بود با مهارت و ظرافت خاصی از زندان روسها گریخت. Cecoxîn xebata xwe li dijî Orisan (hêzên bêgane yên li dijî dimokrasî û azadî li Îrana meşrûte) û Mohemed Alî Şah yê ji hikûmetê berkinar kirî ku li sifaretxana (balyozxane) Orisan penaber bûbû (hêzên hundir welêt yên li dijî dimokrasî û azadî li Îrana meşrûte) berdewam kir û li qereqûl û meqerên wan li menteqê û xeta serhedê (Bakûra rojhilat ya Îranê) êriş dikir û efser û serbazên Orisan (Selatên Orisan) yên dagîrger digêhandine cezayên karên xwe, tifang û yaraqên wan jî li nav siwarên xwe û qoşûna kurmanj pareva dikir daku ji xwe difa kin. ججوخان مبارزه علیه روسها (عوامل خارجی ضد دمکراسی و آزادی در ایران مشروطه) و محمد علی شاه مخلوع که به سفارت روسیه پناه برده بود (عوامل داخلی ضد دمکراسی و آزادی ایران مشروطه) ادامه داد و به پاسگاهها و پایگاههای آنها در منطقه و نوار مرزی (شمال شرق ایران) حمله می کرد و افسران و سربازان روسی (سلاتهای روسی) متجاوز را به سزای اعمال خود می رساند، اسلحه و مهمات آنان را بین سواران خود و قشون کرمانج تقسیم می نمود تا که از خود دفاع کنند. Orisan bi resmî ji hikûmeta wê wextê ya Îranê xwest ku Cecoxan, ev rêberê timêşe qehreman û camêrê natirs û navdarê hêja yê kurmanj, destgîr kin, lê doletê jî gotibû ku alîkar û piştgîrên wî li menteqê pir in û va kara ji dest me nêye. Ji dû vê encama da Orisan gişt hêzên xwe li dijî Serdarê milî kurmanj, amade kirin û şandine teqîba wî. Van teqîban jî ti eser nekirin. Cecoxan rêberê natirs û naskirî yê meşrûtexwazî kurmanj, dostdarê miletî kurmanj û Îranîyekî li dijî Orisan (dagîrgerên bêgane yên li dijî dimokrasî ya meşrûte li Îranê) bû ku ji alîyê xelkî menteqê û piştgîrên nizama meşrûte ya Îranê dihat hezkirin. روسها رسمأ از حکومت وقت ایران خواستند که ججوخان، این رهبر همیشه قهرمان و جوانمرد رشید و نامی کرمانج، را دستگیر کند، ولی دولت گفته بود که او از طرفداران زیادی در منطقه برخوردار است و این کار از عهدهء ما ساخته نیست. پس از این جریان روسها تمام نیروهای خود را علیه سردار ملی کرمانج، بسیج کرده و به تعقیب او فرستادند. این تعقیبها موثر واقع نشد. ججوخان بعنوان رهبری نترس و یک چهرهء شناحته شدهء مشروطه خواه کرمانج، ملیت گرای کرمانج دوست و ایرانی روس ستیز (اشغال گر خارجی ضد دمکراسی مشروطه در ایران) محبوب مردم منطقه خود و طرفداران نظام مشروطه ایران بود. Cecoxan dost û yawerê zehmetkêşan û sitemdîtîyên kurmanj û xelkên mehrûm yên Îranê bû û sîstima dimokrasî ya meşrûte mîna hikûmeteke pareva kirî (qismek fidiralîsm a menteqeyî li wê çaxê) sa Îrana çend milîyetî ra minasib dizanî ku ji rêya wan xwestên bi heq û qanûnî yên xelkî Îranê bi cîh dihat. ججوخان یاور ستمدیدگان و زحمتکشان کرمانج و مردم محروم ایران بود و سیستم دمکراسی مشروطه را بعنوان حکومتی غیر متمرکز (نوعی فدرالیسم سنتی آن روزگار) مناسب ایران کثیرالمله می دانست که بواسطهء آن مطالبات و خواسته های بحق و قانونی مردم ایران برآورده می شد. Cecoxan bi qowet girtina dijberên azadî û dimokrasî li Îranê, û bi xîyaneta ostûna pêncim ya li dijî meşrûte ku bi alîkarîya Orisên dagîrger (îşqalger) hatibûn, li meha Behmen ya sala 1290,î ya rojî (1911,an ya zayînî) li çîyên tijî berf yên Axmezar û Êspîyanê (Bakûra rojhilat ya şehrî Qoçanê), bi mezlûmî û canesarî sa destxistina heqên milî û ferhengî yên xelkî kurmanj, û rêz û hurmetkirin li xelk û welatî xwe bi destên dagîrgerên Orisan hate kuştin û çu dilovanîya xwe, û canê xwe mezlûmane feday azadî û dimokrasî ya meşrûte li Îranê kir. ججوخان با قوت گرفتن مخالفین آزادی و دمکراسی مشروطه در ایران، و با خیانت ستون پنجم ضد مشروطه که به یاری روسهای اشغال گر شتافته بودند، در بهمن ماه 1290 خورشیدی (1911 میلادی) در کوهای پر از برف آخ مزار و اسپیان (شمال شرق قوچان)، با مظلومیت تمام، در کمال جانفشانی برای دستیابی به حقوق ملی و فرهنگی خلق کرمانج، و احترام و حرمت گذاری به مردم و کشور خود به دست متجاوزین روس به شهادت رسید، و جان خود را مظلومانه فدای آزادی و دمکراسی مشروطه برای ایران نمود. Lê li alîyê dinî Îranê, hêzên micahidên meşrûte yên menteqên Bakûr û Başûra Îranê (sala 1288,an ya rojî / 19 January 1909 zayînî) gihêştine Têhranê û Şah û yên dorûberên wî li sifareta Orisan penahber bûn. Înqilabgerên meşrûte, meclîsa bilind çêkirin û Mohemed Ali Şah ji padişahîyê derkirin û welî-ehdê wî Ahmed Mîrza (Ahmed Şah) li têxt danîn, li şûna wî bû padişahê Îranê, û Alî Reza Xan Azed-ol-molk reyîsê êla qacar jî bi cîhgirê padişahîya wî hate hilbijartin. Carek din meclîsa şowrayî ya milî çêbû (meclîsa duyim salek ji dû girtina meclîsa yêkim, bi beşdarîya Şahê ciwan hate avakirin) û wer ku dihat dîtin dora îstibdad teva bû û meşrûte xwaz bi serketin. اما در آن سوی ایران، نیروهای مجاهدین مشروطه مناطق شمال و جنوب ایران ( 1288خورشیدی / 19 ژوئیه 1909) وارد تهران شدند و شاه و اطرافیانش به سفارت روس پناه بردند. انقلابیون مشروطه، مجلس عالی تشکیل دادند و محمدعلی شاه را از سلطنت خلع کردند و ولیعهد او احمد میرزا (احمد شاه) را به تخت نشاندند، به جای وی به سلطنت ایران و علیرضاخان عضدالملک رئیس ایل قاجار نیز به نیابت سلطنت او برگزیده شد. بار دیگر مجلس شورای ملی تشکیل شد (مجلس دوم یک سال پس از بسته شدن مجلس اول، با حضور شاه جوان گشایش یافت) و ظاهراً دوره استبداد به پایان آمد و مشروطه خواهان پیروز شدند. Lê xebatên meclîsê li sed sal pêş, serkut kirina Omevîyan ji alîyê qehremanê îranê, Abomoslim xorasanî û hibijartina Abasîyan, dihîne (tîne) bîra adem. Sa me Îranîyan va pirsa çê dibe ku çima Abomoslim bi xwe nebû xelîfe û Îranî ji dest bêganan sa timêşe rahet nekir. Û çima meclîsê ji dû berkinar kirina Mohemed Alî Şah komarî êlan nekir û li şûna wî kesek ji qomaşa qacar kirin Şah. اما اقدام مجلس در یکصد سال پیش، آدم را بیاد سرنگونی امویان توسط قهرمان ایرانیان، ابو مسلم خراسانی و انتصاب عباسیان می اندازد. برای ما ایرانیان این سوال مطرح میشود که چرا ابومسلم خودش خلیفه نشد و ایرانیان را از دست بیگانگان برای همیشه راحت نکرد. و چرا مجلس بعد از عزل محمد علی شاه اعلام جمهوری نکرد و بجای او شخصی از قماش قاجار را شاه کردند. Li hidûda hezar û sed sal pêş û li sed sal pêş çima cîhê Xelîfe û Şah bi dîtina xelkî Îranê, miqedes û rêzdar bûye? Abomislim û meclîsa ewel li hember tarîxê mesûlîyeta xwe encamp dan. Lê ew yên hilbijartî ne ku paşê “ bin zer kirî “ dibine. Meclîs û xelkê li wê zeminê tecriba îro tunebû yane çareserî hêsan e. در حدود هزار و صد سال پیش و در صد سال پیش چرا جایگاه خلیفه و شاه از نظر مردم ایران، مقدس و قابل احترام بوده؟ ابومسلم و مجلس اول در مقابل تاریخ به مسئولیت خود عمل کردند. ولی این انتخاب شدگان هستند که بعدأ " تو زرد" از آب درمی آیند. مجلس و مردم در آن زمان تجربه امروز را نداشتند و الا را ه حل ساده است. Dimokratîze kirina avahî (sazî) ya sîyasî li civaka wehşetnak yêkdestkirî ya Îranê, tenê ji rêya teqsîm kirina emûdî (dirêjatî) ya qowên hikûmetê, yanku teqsîm kirina mesûlîyet, erk, îxtiyar û selahîyetan li nav hikûmeta merkezî û hikûmetên eyaletan, û teqsîm kirina ofoqî (pahnatî) ya hikûmetê (cuda kirin û serbixwebûna her sê qowan) tamîn dibe. دمکراتيزه کردن ساختار سياسی در جامعهء وحشتناک متمرکز ايران، تنها از طریق تقسيم عمودی قوا، يعنی تقسيم اختيارات و صلاحيتها بين حکومت مشترک مرکزی و حکومتهای ايالتی، و تقسيم افقی قوا (تفکيک و استقلال سه قوه) تأمين می شود. Sewa çêbûna dimokrasî li Îranê, minasib e ku sîstima fidiral ya îyaletî bi xwestin û êradeya xelkê payerijî bibe. Her îyaletê heqê îdarekirina karên xwe ji rêya; Parlimana îyaletî, hikûmeta îyaletî, qowa dadgerî ya îyaletî û destgeha emnîyetî ya îyaletî, hebe. Xelkî Îranê li kêleka parlimanên îyaletî yên xwe hem jî parlimana fidiral ya merkezî (navendî) ê hilbijarin ku ji nav vê hikûmeta fidirala merkezî ya Îrana fidiral ê çê bibe ku îdarekirina mohimtirîn karên giştî yên Îranê li hoza îxtiyara wê bibe. برای تحقق دمکراسی در ایران، مناسب است که سیستم فدرال ایالتی به خواست و ارادهی مردم پایه ریزی شود. هر ايالت حق ادارهء امور داخلی خود را از طریق پارلمان ايالتی، حکومت ايالتی، قوهء قضايهء ايالتی و دستگاه امنيت ايالتی، داشته باشد. مردم ايران در کنار پارلمانهای ايالتی خود همچنين پارلمان فدرال مرکزی را برخواهند گزيد که از درون آن حکومت فدرال مرکزی ایران فدرال شکل خواهد گرفت که ادارهء مهمترين امور مشترک کشور ایران در حوزهء اختيارات آن خواهد بود. Der esil va ew şîwaz û terz ji dimikrasî ya parevakirî (qeyrî merkezî) ye ku ji kal û pîrên me (mîna Cecoxan li menteqa kurmanj ya Bakûra xorasanê) li roydana înqilaba meşrûtê dixwestin wê bi şîwazekî mihelî pîyade bikin ku natemam ma. در واقع این همان شیوه از دمکراسی غیرمتمرکز است که نیاکان ما (از جمله ججوخان در منطقه کرمانج شمال خراسان) در پدیده انقلاب مشروطه می خواستند به شیوه ای سنتی آن را پیاده کنند که ناتمام ماند. ادامه مطلب ........بروید..............
ادامه مطلب ... پنج شنبه 14 ارديبهشت 1391برچسب:, :: 15:30 :: نويسنده : hevydar مولوی کرد سید عبدالرحیم فرزند ملا سعید نوه ملا یوسف جان فرزند ملا ابوبکر مصنفی چوری که منتسب به سید محمد زاهد که معروف به پیر خدر شاهو است می باشد . تخلص شعری وی ( مه عدوومی ) است و در فرهنگ و ادبیات کردی به مولوی مشهور است .مه وله وی (مولوی ) در سال 1221 هجری قمری در روستای سرشانه ( سه رشانه ) در منطقه تاو گوز کردستان عراق در خانواده ای فرهنگی - دینی چشم به جهان گشود . در کودکی همراه با خانواده به روستای بیژاوه نزدیک شهر حلبچه می رود و در آنجا نزد پدر قرآن می آموزد همزمان کتاب های مقدماتی فارسی و صرف و نحو عربی را نیز آموخته است . پس از آن همچون بسیاری از طلبه های کردستان برای فراگیری علم به شهر پاوه رفته است و پس از فراگیری علوم در شهر پاوه به چور از توابع مریوان رفته و پس از آن به سنه (سنندج ) رفته و در مسجد وزیر به تحصیل علوم زمان پرداخته است سپس به بانه و پس از آن به سلیمانی ( سلیمانیه ) رفته ور در مسجد گه وره ( بزرگ ) آن شهر از خدمت عالم بزرگ شیخ معروف نودی استفاده نموده است سپس به مسجد جامع حلبجه رفته و از وجود شیخ عبدالله خه رپانی استفاده نموده بعد از ان به قه لای جوانرود رفته و پس از آن دوباره به سنه (سنندج ) رفته و در مسجد دار الاحسان مدتی بیشتر از بار اول راگذرانده است . سپس به سلیمانی ( سلیمانیه ) رفته و در خدمت ملا عبدالرحمن نودشه ای که مفتی سلیمانیه بوده و امام مسجد مه لکه ندی بوده است درس طلبگی را تمام کرده و موفق به اخذ اجازه از محضر ایشان گردیده است . پس از آن به روستای چروستانه در اطراف حلبچه رفته و در آنجا به تدریس پرداخته است . پس از مدتی هوای تصوف اورا مجذوب کرده و گرفتار ذوق اهل معنا می گردد و بهمین دلیل به شهر ته ویله رفته و صوفی شیخ عثمان سراج الدین که خلیفه مولانا خالد نقشبندی بزرگ طریقه نقشبندی در کردستان می شود . و مدت زیادی را به عنوان مرید شیخ سراج الدین بسر می برد . پس از چند سال به روستای بیاویله نزدیک حلبچه می رود و پس از مدتی به روستای گونه رفته و چند سال نیز در آنجا می ماند . سپس به شه میران که در آن زمان تحت اداره شیخ علی عبابیلی بوده است می رود که شیخ علی احترام بسیار زیادی برای مولوی قایل بوده است اما پس از مدتی عثمانی خاله بدستور محمد پاشای جاف اداره شه میران را از شیخ علی گرفته و بهمین دلیل مولوی راهی روستای سه رشاته که زادگاه اوست می شود و در همان روستا دیده از جهان فرو می بندد . مولوی در سالهای حیات خویش با چند حادثه و فاجعه سخت مواجه شده است ( آنگونه که از شعرهای او برمی آید ) اول سوختن کتابخانه مولوی که در آن کتابهای بسیار و نوشته ها و حتی دیوان شعر او می سوزد . دوم وفات عنبر خاتون همسر مولوی است که آنگونه که پیداست احترام و عشق زیادی به او داشته است . سوم از دست دادن بینایی بمدت هفت سال که همان باعث وفات و افول ستاره ای بی بدیل در آسمان شعر و ادب اورامان و کردستان می شود . سر انجام مولوی پس از 79 سال عمر سراسر با برکت در سال 1300هجری قمری دیده از جهان فرو بست . از مولوی آثار ارزشمندی بجای مانده است .
دیوان مولوی
الفضیله : که شامل 2031 شعر عربی است و در سال
1285 هجری قمری آنرا به رشته تحریر در آورده است .
العقیده المرضیه : مشتمل بر 2452 شعر کردی که در سال
1352 هجری قمری از سوی محی الدین صبری النعیمی در مصر
بچاپ رسیده است . اولین بیت دیوان اینگونه آغاز می شود .
زوبده ی عه قیده و خو لاصه ی که لام هه ر له تو بو توس ثه نای تام
الفوائح : که شامل 527 شعر فارسی است که همراه العقیده در
سال 1352 توسط محی الدین صبری النعیمی در مصر بچاپ رسیده است .
بجز این موارد کتابی در باره اصول طریقه نقشبندی از ایشان بجای مانده است .
چهار شنبه 13 ارديبهشت 1391برچسب:, :: 22:4 :: نويسنده : hevydar
فهرست مشاهیر کرد
ورزشکاران
بیژن ذوالفقارنسب
محمد اوراز
شاهو ناصری
بیژن کدیوریان
فاروق ایلخانیزاده
مقبل هنر پژوه
بهاره سلطانی
سامان طهماسبی، قهرمان كشتي فرنگي نفر سوم قهرماني جهان در چين
محمد حسن محبی قهرمان اول جوانان جهان
محمد حسین محبی قهرمان جهان
نویسندگان و محققین و شعرا
آیت الله شیخ محمد مردوخ کردستانی
دکتر سوران کردستانی محقق و نویسنده کرد سنندجی (نواده آیتالله مردوخ)
ابراهیم احمد
احمد خانی
پیرهمیرد
جگرخون (جگرخوین)
جلادت علی بدرخان
دلدار
رضا طالبانی
رشید یاسمی
شرفخان بدلیسی (تاریخنگار)
شامی کرماشانی (شاعر نابینای کرمانشاهی)
شیرزاد حسن
شیرکو بیکس
عبدالرحمن شرفکندی (ههژار)
معروف کوکهای
عبدالله پشیو
عرب شامیلوف
مستوره اردلان
نالی
معینی کرمانشاهی
مقداد بدرخان
وفایی
یاشار کمال
هیمن
قانع مریوانی
محمد قاضی
سواره ايلخانیزاده
بیسارانی
صیدی هورامی (شاعر)
میرزای هورامی (شاعر)
ملا حسن دزلی
عبدالحمید بدیعالزمانی سنندجی استاد ممتاز دانشگاه تهران
پروفسور دکتر ارسلان شادمان استاد ممتاز دانشگاه تهران
ماموستا محمد شیخ الاسلام کردستان
دکتر سید اسعد شیخ الاسلامی استاد دانشگاه تهران و بنیانگذار کرسی فقه شافعی در دانشگاه تا مقطع دکتری
ملاابوبکر مصنف چوری
ملاعبدالله بیتوشی
ابوسلیمان کردی امام مسجد الحرام
حاج شیخ شهابالدین نقشبندی امروله
شیخ عبدالحکیم گونتو مهجوری
شیخ حبیب الله کاشتر پدر بابا مردوخ روحانی
باباشیخ مردوخ روحانی نویسنده تاریخ مشاهیر کرد
ماجد مردوخ روحانی نویسنده و مترجم و نویسنده اولین فرهنگ لغت فارسی کردی
دکتر محمد صدیق مفتی زاده
مجتبی میرزاده آهنگساز بزرگ
شیخ عبدالله هزارکانیان استاد بزرگ آیت الله مردخ و عالم بزرگ سنندج
شیخ عبدالله تا استاد ادبیات عرب
هنرمندان در عرصه سینما
بهمن قبادی، کارگردان
ییلماز گونی، کارگردان
رحیم ذبیحی ,كارگردان
جمیل رستمی ,كارگردان
یلماز اردوغان,كارگردان وبازیگر
یلماز گونهی کارگردان و برنده نخل طلایی از فستیوال کن
هنرمندان در عرصه موزیک
حسن زیرک، موسیقیدان و خواننده
عثمان هورامی استاد آواز اورامی
احمد کایا، موسیقیدان
حسن زیرک، موسیقیدان و خواننده
ابراهیم تاتلیسس خواننده
ماهسون کیرمیزی گول خواننده
هولیا آفشار
شوان پرور
گلستان پرور
خیرو عباس
نازدار
کاوه
دیار درسیم
دینو
کمال آمد
فاته
بصرا
علی مردان
ماملی
مظهر خالقی
ناصر رزازی
جوان هاجو
زکریا (زهکهریا)
زیاد اسعد
چوپی فتاح
قاله مری
قادر الیاسی
نجمه غلامی
علی زندی
مرضیه فریقی
مکایل جهان آرا
مصطفی دادار
جمال مفتی
انور قره داغی
جلال محمدی
اردلان
صدیق تعریف
کامکارها
جلال عندلیبی
شهرام ناظری
صدیق خلیلی
ابراهیم خیاط
آرام عبدالهی
رشید خان فیض نژاد
هادی مکایل دوم
حسن درزی
عادل هورامی
سید شکراله سیدی
محمود(باواغه)
سید محمد صفائی
و...
شخصیتهای تاریخی
ملا مصطفی بارزانی
قاضی محمد
سلطان صلاحالدین ایوبی، رهبر و سردار سپاه مسلمانان در جنگهای صلیبی
ابن خلکان
عبدالباسط محمد عبدالصمد
دکتر قاسملو رهبر حزب دمکرات كردستان ايران
دکتر صادق شرفکندی) ( برادر هژار) رهبر حزب دمکرات كردستان ايران( جانشين دكتر قاسملو)
نچیروان بارزانی
ماموستا عباس کمندی(خواننده)
ماموستا مظهر خالقی(خواننده)
شخصیتهای مذهبی
حاج شيخ شکرالله
شیخ عارف عارفی
سید محمد ظهیرالسلام
ماموستا كریم مدرس
عبدالباسط
دكتر قرهداغی مفتی اعظم الازهر
دكتر پرتو ماه
ملا محمد زاهد ضیایی پاوهای
شیخ سعید پیران
صلاحالدين ایوبی
محمد بردرشی
ملا عبدالله احمديان
علامه شهید احمد مفتی زاده
ملا شهید محمد ربیعی
ملا شهید ناصر سبحانی
استاد شهید فاروق فرساد
ملا ابوبکر مصنف چور
شیخ عمر ضیاءالدین
شیخ مصطفی تختوی
ملا باقر بالک
شیخ طه سید کماالدین نقشبندی
طنز
حاج سعید علی کرمی سرابله ای
سیاستمداران کرد
عثمان بای دمیر
دمیرتاش
احمد تورک
مصطفی شیرویی
جلال طالبانی، از سیاستمداران کرد و رئیس جمهور حکومت موقت عراق
هوشیار زیباری، از سیاستمداران کرد و وزیر امور خارجه عراق
تورگوت اوزال رئیس جمهور ترکیه در دهه 80 میلادی (نیمهکرد)
بینظیر بوتو، نخست وزیر پیشین پاکستان (تبار کردی از طرف مادری)
قاضی محمد،
احمد توفیق از سیاستمداران کرد
لیلا زانا، سیاستمدار و عضو پیشین پارلمان ترکیه
لیلا قاسم، مبارز اعدامشده کرد علیه رژیم بعث عراق
مسعود بارزانی رئیس حکومت محلی کردستان
مصطفی بارزانی از رهبران جنبش ملیگرایی کرد
ادریس بارزانی
شیخ عزالدین حسینی از شخصیتهای دینی
نچیروان ادریس بارزانی (نیچیرڤان) (نخستوزیر منطقه خودگردان کردستان عراق)
عبدالله اوجالان
اسحاق موردخای وزیر دفاع سابق اسرائیل
عصمت اینونو دومین رئیس جمهور ترکیه
سعید پیران از رهبران جنبش ملیگرایی کرد
محمود برزنجی
عبدالرحمان قاسملو
رزگار محمد امین قاضی دادگاه صدام (دیکتاتور سابق عراق)
فلکناس اوجا
نالین پکگول
سید علیاصغر کردستانی
دکتر صادق شرفکندی
دکتر پرتو ماه
ملا شیخ عزالدین حسینی
ملا شیخ جلال حسینی برادر شیخ عزالدین
محمد رشید خان بانهای
دکتر استاد صلاحالدین دبیر حزب همبستگی اسلامی کردستان
نسرین برواری بانوی وزیردر دودولت متفاوت عراق پس از صدام
هنرمندان در عرصه خوشنویسی
علی صادقی خواه
دیگر فعالان آزادیخواه
محمد مرادی ( حه مه لاوچه شمیه ری ) فعال حزب رزگاری ،حکم مورد اعتماد و فعال عمرانی اورامانات
چهار شنبه 13 ارديبهشت 1391برچسب:, :: 21:47 :: نويسنده : hevydar
(لذت دیدن زندگی از نگاه دیگران/ tema şakrna jıhanê lê çavdrıa mrofnê denen)
عکس برگزیده نشنال جئوگرافیک در ۱ می ۲۰۱۲ – غروب خورشید، کوه اورست.
چهار شنبه 13 ارديبهشت 1391برچسب:, :: 17:5 :: نويسنده : hevydar آخرین مطالب پيوندها تبادل لینک هوشمند نويسندگان |
||
|